Για τους περισσότερους από εμάς, το άγχος έχει ταυτιστεί με μια απαιτητική καθημερινότητα και η χαλάρωση με ήσυχες διακοπές. Η εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας για έναν άνθρωπο που είναι αγχωμένος, είναι η εικόνα ενός ανθρώπου που τρέχει για να προλάβει κάτι. Αντίστοιχα, αν σκεφτούμε την εικόνα ενός ανθρώπου χωρίς άγχος, στο μυαλό των περισσότερων έρχονται εικόνες διακοπών και χαλάρωσης. Η πραγματικότητα του άγχους ωστόσο παρουσιάζει κάποιες φορές μια τελείως διαφορετική εικόνα.
Πολλοί άνθρωποι με έντονο άγχος στην καθημερινότητά τους, καταφέρνουν να ανταπεξέλθουν σε πολλούς διαφορετικούς ρόλους χωρίς έντονα προβλήματα λειτουργικότητας. Σε αυτή την κατηγορία είναι άνθρωποι που κάνουν πολλές δουλειές ταυτόχρονα, σπουδές, οικογένεια, φίλους, υποχρεώσεις, τρέχοντας από το πρωί μέχρι το βράδυ για να τα προλάβουν όλα και τελικά τα προλαβαίνουν. Αγχώνονται λίγο, αλλά «δεν βαριέσαι, και το άγχος μέσα στη ζωή είναι…» και ξυπνάνε την επομένη το πρωί πάλι από τα χαράματα για να συνεχίσουν το τρέξιμο.
Φυσικά, σε μια κοινωνία που δεν είναι πλέον με κανέναν τρόπο κοινότητα, στο τέλος της ημέρας, η μητέρα, ελεύθερη επαγγελματίας, που φτιάχνει σπιτικά κέικ, τρέχει για τις δραστηριότητες των παιδιών, φροντίζει το σπίτι, έχει χρόνο για τις φίλες της, κάνει γυμναστική, προσέχει την εμφάνισή της, τρέχει παράλληλα για ένα ακόμη μεταπτυχιακό και βρίσκει με κάποιο τρόπο χρόνο για να τον άντρα της, κερδίζει τον θαυμασμό και την εκτίμηση των ανθρώπων γύρω της. Είναι «ικανή», «άξια», ένα πολυμηχάνημα που πάντα «μπορεί».
Αν ανήκετε σε αυτή την κατηγορία των ανθρώπων, ίσως έχετε παρατηρήσει ότι μερικές φορές σας αγχώνουν περισσότερο οι καταστάσεις εκείνες που «δεν θα έπρεπε». Ξαπλωμένοι σε μια παραλία, ήρεμοι και χαλαροί, ίσως σκέφτεστε «φαντάσου τώρα να γίνει ένας σεισμός… είναι πλατιά εδώ η θάλασσα… λες να σηκώσει τσουνάμι… που είναι οι παντόφλες μου και η τσάντα μου… ας τα βάλω μαζί… αν γίνει κάτι κάνω ένα έτσι και τα παίρνω… μετά θα τρέξω και θα φύγω από αυτή την πλευρά… όχι, έχει σκαλιά, θα καθυστερήσω… καλύτερα από την άλλη πλευρά… που πάρκαρα το αυτοκίνητο;». Μέσα στο αυτοκίνητο στον δρόμο προς το ξενοδοχείο, όλη η οικογένεια είναι χαρούμενη και εσείς ίσως σκέφτεστε «θα πήζουν τώρα στη δουλειά… καλά, ο Κώστας θα έχει πελαγώσει… του έδωσα προχθές την αναφορά που μου ζήτησε ή το ξέχασα;… Λες να έχω ξεχάσει τίποτε άλλο;… Έχω αφήσει και αυτόν τον πελάτη σε εκκρεμότητα… θα γυρίσω τη Δευτέρα και θα πάω λίγο νωρίτερα να δω αν λείπει κάτι από την αίτησή του… μήπως να πάρω ένα τηλέφωνο τον Κώστα τώρα;».
Το άγχος αυτό των διακοπών είναι ιδιαίτερα συνηθισμένο σε ανθρώπους που έχουν συνηθίσει να κάνουν 100 πράγματα ταυτόχρονα. Μοιάζει λες και ο εγκέφαλός μας έχει συνηθίσει τόσο πολύ να τρέχει στις 3000 στροφές, που όταν χαλαρώνουμε απλώς δεν μπορεί να σταματήσει. Σαν να πετάγεται από το πουθενά ένα σήμα: ΚΙΝΔΥΝΟΣ! Σύνελθε! Δεν μπορεί να κάθεσαι! Κάτι θα πάει σίγουρα στραβά!
Πολλοί άνθρωποι με έντονο άγχος στην καθημερινότητά τους, καταφέρνουν να ανταπεξέλθουν σε πολλούς διαφορετικούς ρόλους χωρίς έντονα προβλήματα λειτουργικότητας. Σε αυτή την κατηγορία είναι άνθρωποι που κάνουν πολλές δουλειές ταυτόχρονα, σπουδές, οικογένεια, φίλους, υποχρεώσεις, τρέχοντας από το πρωί μέχρι το βράδυ για να τα προλάβουν όλα και τελικά τα προλαβαίνουν. Αγχώνονται λίγο, αλλά «δεν βαριέσαι, και το άγχος μέσα στη ζωή είναι…» και ξυπνάνε την επομένη το πρωί πάλι από τα χαράματα για να συνεχίσουν το τρέξιμο.
Φυσικά, σε μια κοινωνία που δεν είναι πλέον με κανέναν τρόπο κοινότητα, στο τέλος της ημέρας, η μητέρα, ελεύθερη επαγγελματίας, που φτιάχνει σπιτικά κέικ, τρέχει για τις δραστηριότητες των παιδιών, φροντίζει το σπίτι, έχει χρόνο για τις φίλες της, κάνει γυμναστική, προσέχει την εμφάνισή της, τρέχει παράλληλα για ένα ακόμη μεταπτυχιακό και βρίσκει με κάποιο τρόπο χρόνο για να τον άντρα της, κερδίζει τον θαυμασμό και την εκτίμηση των ανθρώπων γύρω της. Είναι «ικανή», «άξια», ένα πολυμηχάνημα που πάντα «μπορεί».
Αν ανήκετε σε αυτή την κατηγορία των ανθρώπων, ίσως έχετε παρατηρήσει ότι μερικές φορές σας αγχώνουν περισσότερο οι καταστάσεις εκείνες που «δεν θα έπρεπε». Ξαπλωμένοι σε μια παραλία, ήρεμοι και χαλαροί, ίσως σκέφτεστε «φαντάσου τώρα να γίνει ένας σεισμός… είναι πλατιά εδώ η θάλασσα… λες να σηκώσει τσουνάμι… που είναι οι παντόφλες μου και η τσάντα μου… ας τα βάλω μαζί… αν γίνει κάτι κάνω ένα έτσι και τα παίρνω… μετά θα τρέξω και θα φύγω από αυτή την πλευρά… όχι, έχει σκαλιά, θα καθυστερήσω… καλύτερα από την άλλη πλευρά… που πάρκαρα το αυτοκίνητο;». Μέσα στο αυτοκίνητο στον δρόμο προς το ξενοδοχείο, όλη η οικογένεια είναι χαρούμενη και εσείς ίσως σκέφτεστε «θα πήζουν τώρα στη δουλειά… καλά, ο Κώστας θα έχει πελαγώσει… του έδωσα προχθές την αναφορά που μου ζήτησε ή το ξέχασα;… Λες να έχω ξεχάσει τίποτε άλλο;… Έχω αφήσει και αυτόν τον πελάτη σε εκκρεμότητα… θα γυρίσω τη Δευτέρα και θα πάω λίγο νωρίτερα να δω αν λείπει κάτι από την αίτησή του… μήπως να πάρω ένα τηλέφωνο τον Κώστα τώρα;».
Το άγχος αυτό των διακοπών είναι ιδιαίτερα συνηθισμένο σε ανθρώπους που έχουν συνηθίσει να κάνουν 100 πράγματα ταυτόχρονα. Μοιάζει λες και ο εγκέφαλός μας έχει συνηθίσει τόσο πολύ να τρέχει στις 3000 στροφές, που όταν χαλαρώνουμε απλώς δεν μπορεί να σταματήσει. Σαν να πετάγεται από το πουθενά ένα σήμα: ΚΙΝΔΥΝΟΣ! Σύνελθε! Δεν μπορεί να κάθεσαι! Κάτι θα πάει σίγουρα στραβά!
Τι μπορώ να κάνω για να αντιμετωπίσω τον πανικό των διακοπών;
1. Παρατήρησε τις σκέψεις σου.
Αν νιώθεις ξαφνικά εκνευρισμένος και δεν ξέρεις τι σου φταίει, κάνε μια παύση και παρατήρησε τι σκεφτόσουν. Η σκέψη που σε οδήγησε στο άγχος ήταν κατά πάσα πιθανότητα η τελευταία μιας αλυσίδας άλλων μικρότερων σκέψεων που συσσωρεύτηκαν σιγά σιγά και αθόρυβα.
Ρώτα τον εαυτό σου: Τι περνούσε από το μυαλό μου πριν βάλω τις φωνές στη σύντροφό μου; Τι σκεφτόμουν πριν από αυτό; Τι σκεφτόμουν ακόμη πιο πριν; Από που ξεκίνησε αυτό το ντόμινο των σκέψεων;
Ρώτα τον εαυτό σου: Τι περνούσε από το μυαλό μου πριν βάλω τις φωνές στη σύντροφό μου; Τι σκεφτόμουν πριν από αυτό; Τι σκεφτόμουν ακόμη πιο πριν; Από που ξεκίνησε αυτό το ντόμινο των σκέψεων;
2. Βάλε τις σκέψεις σου στη θέση τους.
Θα πρέπει να θυμάσαι ότι οι περισσότερες από αυτές τις σκέψεις δεν είναι όσο αληθινές όσο φαίνονται… Έχεις μάθει να τρέχεις συνεχώς και τώρα που δεν χρειάζεται να τρέξεις για τίποτα, το μυαλό σου εξακολουθεί να τρέχει μόνο του από κεκτημένη ταχύτητα.
Ρώτα τον εαυτό σου: Πόσο πιθανό είναι να συμβεί αυτό που σκέφτομαι; Ποιες αποδείξεις το στηρίζουν; Ποιες αποδείξεις υπάρχουν για το αντίθετο; Ποιο είναι το πιο ρεαλιστικό σενάριο να συμβεί;
Ρώτα τον εαυτό σου: Πόσο πιθανό είναι να συμβεί αυτό που σκέφτομαι; Ποιες αποδείξεις το στηρίζουν; Ποιες αποδείξεις υπάρχουν για το αντίθετο; Ποιο είναι το πιο ρεαλιστικό σενάριο να συμβεί;
3. Μην αφήνεις τις σκέψεις να σε κατακλύζουν.
Ο μόνος τρόπος για να μην ξυπνήσεις το πρωί με ταχυπαλμία και να αναρωτιέσαι «μα πώς γίνεται να είμαι αγχωμένος; Είμαι σε διακοπές!», είναι να έχεις σταματήσει αυτό το ντόμινο σκέψεων εν τη γενέσει του.
Ρώτα τον εαυτό σου: Μου χρειάζεται αυτή η σκέψη τώρα; Αντιστοιχεί αυτή η έγνοια με το παρόν των διακοπών μου; Πάρε μερικές βαθιές αναπνοές και γύρισε απαλά τη σκέψη σου στο παρόν. Αυτή τη στιγμή, δεν είσαι στη δουλειά. Αυτή τη στιγμή δεν κάνει σεισμό. Αυτή τη στιγμή κάθεσαι απλώς στην ξαπλώστρα. Παρατήρησε τον αέρα, τους άλλους ανθρώπους, την άμμο, τη θάλασσα. Αυτά είναι το παρόν σου.
Ρώτα τον εαυτό σου: Μου χρειάζεται αυτή η σκέψη τώρα; Αντιστοιχεί αυτή η έγνοια με το παρόν των διακοπών μου; Πάρε μερικές βαθιές αναπνοές και γύρισε απαλά τη σκέψη σου στο παρόν. Αυτή τη στιγμή, δεν είσαι στη δουλειά. Αυτή τη στιγμή δεν κάνει σεισμό. Αυτή τη στιγμή κάθεσαι απλώς στην ξαπλώστρα. Παρατήρησε τον αέρα, τους άλλους ανθρώπους, την άμμο, τη θάλασσα. Αυτά είναι το παρόν σου.
