Η ιστορία της ομαδικής θεραπείας σε εξαρτημένους από ναρκωτικές ουσίες και αλκοόλ προέρχεται από μια θρησκευτική κίνηση των αρχών του 20ου αιώνα, για την πνευματική αναγέννηση, την ομάδα της Οξφόρδης (Oxford Group).
Λίγο αργότερα, το 1935 ο William Griffith Willson, πρώην μέλος του Oxford Group, ιδρύει τις ομάδες αυτοβοήθειας των Ανωνύμων Αλκοολικών (ΑΑ). Βασική φιλοσοφία αυτών των ομάδων είναι ότι δεν χρειάζονται επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Λειτουργούν στη βάση της αλληλοϋποστήριξης μεταξύ των ατόμων που έχουν το πρόβλημα και στηρίζονται στις 12 παραδόσεις και τα 12 βήματα. Στα 1952 ξεκίνησαν να δουλεύουν και με ουσιοεξαρτημένους και ονομάστηκαν Ναρκομανείς Ανώνυμοι (ΝΑ). Οι ΑΑ και οι ΝΑ υπήρξαν οι πρώτες ομάδες αυτοβοήθειας για εξαρτημένους, δημιούργησαν ένα ολόκληρο κίνημα, επεκτάθηκαν σε πολλές μορφές εξαρτήσεων, Ανώνυμοι Τζογαδόροι, Ανώνυμοι Υπερφάγοι κ.α. Εξακολουθούν να λειτουργούν μέχρι τις μέρες μας, είναι αρκετά επιτυχημένες, έχουν εξαπλωθεί σε όλο τον πλανήτη και εξακολουθούν να λειτουργούν χωρίς επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
Το 1958 ο Charles Dederich, στην Santa Monica της Καλιφόρνια, ιδρύει το Synanon ακολουθώντας τις αρχές των ΑΑ, των οποίων υπήρξε μέλος. Το παράδειγμα του Synanon, παρότι τελικά εγκαταλείφτηκε, πρόσφερε το αρχικό μοντέλο δημιουργίας των ιεραρχικά δομημένων θεραπευτικών κοινοτήτων για χρήστες ναρκωτικών ουσιών και βοήθησε πάρα πολλούς ανθρώπους που ήταν εξαρτημένοι, παρότι δεν χρηματοδοτήθηκε ποτέ από το κράτος. Επίσης ήταν πολύ σημαντική η επίδραση του στην ανάπτυξη σύγχρονων ψυχοθεραπευτικών ρευμάτων. Οι ιδέες που εφαρμόστηκαν στο Synanon επέδρασαν στην διαμόρφωση των θεωριών, πολλών και σημαντικών θεωρητικών της ψυχοθεραπείας όπως ο Maslow, ο Perls, ο Moreno, ο Rogers κ.α. Στο Synanon εισάγονται για πρώτη φορά τα “Synanon games”, ομαδικές συναντήσεις αντιπαράθεσης μέσα σε κλίμα απόλυτης ισότητας των συμμετεχόντων που στηρίζονται στην αρχή της «σκληρής αγάπης».
Είναι κοινός τόπος πια στην επιστημονική κοινότητα ότι η ομαδική θεραπεία γενικά αλλά και ειδικότερα στις ομάδες στόχου που εξετάζουμε έχει πολύ καλά αποτελέσματα. Αν δούμε τους πρωτογενείς θεραπευτικούς παράγοντες, που έχουν επίδραση στους θεραπευόμενους, μέσα σε μια ομαδική θεραπευτική εμπειρία, γίνεται σαφές το γιατί είναι τόσο αποτελεσματική. Η ενστάλαξη ελπίδας, η καθολικότητα, η διορθωτική ανασύσταση της πρωτογενούς ομάδας, η κάθαρση, η διαπροσωπική μάθηση αλλά και οι άλλοι παράγοντες, είναι αυτό που έχει ανάγκη ο εξαρτημένος για να δώσει ένα νέο νόημα στην ζωή του.
Τα τελευταία 40 χρόνια εφαρμόζεται, με μεγάλη επιτυχία, μια καινοτόμα ομαδική προσέγγιση για εξαρτημένους, η οποία στηρίζεται στο διαθεωρητικό μοντέλο αλλαγής της συμπεριφοράς που εισήγαγαν το 1984 οι Prochaska και DiClemente. Εισάγει πέντε στάδια αλλαγής, (προπερίσκεψη, περίσκεψη, προετοιμασία, δράση και συντήρηση), οι βασικές του αρχές είναι ότι αφενός το κίνητρο μπορεί να αλλάξει με τις κατάλληλες παρεμβάσεις και αφετέρου ότι ο πελάτης είναι υπεύθυνος για την αλλαγή όπως και ότι διαθέτει την απαραίτητη δύναμη για να την επιτύχει. Οι τεχνικές στο συγκεκριμένο μοντέλο στηρίζονται κυρίως σε γνωσιακές και συμπεριφοριστικές πρακτικές.
Στην ελληνική πραγματικότητα, για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων, λειτουργούν πολλές δομές τόσο δημόσιες όσο και ιδιωτικές. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται, στις περισσότερες περιπτώσεις, προκύπτουν από την σύνθεση πολλών θεωριών και τεχνικών. Αποτέλεσμα αυτού είναι πολλές και διαφορετικές ομαδικές ψυχοθεραπευτικές πρακτικές όπως η δραματοθεραπεία, η χοροθεραπεία, η εικαστική θεραπεία, το ψυχοδράμα, η σωματική ψυχοθεραπεία και άλλες να εφαρμόζονται με επιτυχία στις δομές απεξάρτησης.
Βιβλιογραφία:
Λίγο αργότερα, το 1935 ο William Griffith Willson, πρώην μέλος του Oxford Group, ιδρύει τις ομάδες αυτοβοήθειας των Ανωνύμων Αλκοολικών (ΑΑ). Βασική φιλοσοφία αυτών των ομάδων είναι ότι δεν χρειάζονται επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Λειτουργούν στη βάση της αλληλοϋποστήριξης μεταξύ των ατόμων που έχουν το πρόβλημα και στηρίζονται στις 12 παραδόσεις και τα 12 βήματα. Στα 1952 ξεκίνησαν να δουλεύουν και με ουσιοεξαρτημένους και ονομάστηκαν Ναρκομανείς Ανώνυμοι (ΝΑ). Οι ΑΑ και οι ΝΑ υπήρξαν οι πρώτες ομάδες αυτοβοήθειας για εξαρτημένους, δημιούργησαν ένα ολόκληρο κίνημα, επεκτάθηκαν σε πολλές μορφές εξαρτήσεων, Ανώνυμοι Τζογαδόροι, Ανώνυμοι Υπερφάγοι κ.α. Εξακολουθούν να λειτουργούν μέχρι τις μέρες μας, είναι αρκετά επιτυχημένες, έχουν εξαπλωθεί σε όλο τον πλανήτη και εξακολουθούν να λειτουργούν χωρίς επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
Το 1958 ο Charles Dederich, στην Santa Monica της Καλιφόρνια, ιδρύει το Synanon ακολουθώντας τις αρχές των ΑΑ, των οποίων υπήρξε μέλος. Το παράδειγμα του Synanon, παρότι τελικά εγκαταλείφτηκε, πρόσφερε το αρχικό μοντέλο δημιουργίας των ιεραρχικά δομημένων θεραπευτικών κοινοτήτων για χρήστες ναρκωτικών ουσιών και βοήθησε πάρα πολλούς ανθρώπους που ήταν εξαρτημένοι, παρότι δεν χρηματοδοτήθηκε ποτέ από το κράτος. Επίσης ήταν πολύ σημαντική η επίδραση του στην ανάπτυξη σύγχρονων ψυχοθεραπευτικών ρευμάτων. Οι ιδέες που εφαρμόστηκαν στο Synanon επέδρασαν στην διαμόρφωση των θεωριών, πολλών και σημαντικών θεωρητικών της ψυχοθεραπείας όπως ο Maslow, ο Perls, ο Moreno, ο Rogers κ.α. Στο Synanon εισάγονται για πρώτη φορά τα “Synanon games”, ομαδικές συναντήσεις αντιπαράθεσης μέσα σε κλίμα απόλυτης ισότητας των συμμετεχόντων που στηρίζονται στην αρχή της «σκληρής αγάπης».
Είναι κοινός τόπος πια στην επιστημονική κοινότητα ότι η ομαδική θεραπεία γενικά αλλά και ειδικότερα στις ομάδες στόχου που εξετάζουμε έχει πολύ καλά αποτελέσματα. Αν δούμε τους πρωτογενείς θεραπευτικούς παράγοντες, που έχουν επίδραση στους θεραπευόμενους, μέσα σε μια ομαδική θεραπευτική εμπειρία, γίνεται σαφές το γιατί είναι τόσο αποτελεσματική. Η ενστάλαξη ελπίδας, η καθολικότητα, η διορθωτική ανασύσταση της πρωτογενούς ομάδας, η κάθαρση, η διαπροσωπική μάθηση αλλά και οι άλλοι παράγοντες, είναι αυτό που έχει ανάγκη ο εξαρτημένος για να δώσει ένα νέο νόημα στην ζωή του.
Τα τελευταία 40 χρόνια εφαρμόζεται, με μεγάλη επιτυχία, μια καινοτόμα ομαδική προσέγγιση για εξαρτημένους, η οποία στηρίζεται στο διαθεωρητικό μοντέλο αλλαγής της συμπεριφοράς που εισήγαγαν το 1984 οι Prochaska και DiClemente. Εισάγει πέντε στάδια αλλαγής, (προπερίσκεψη, περίσκεψη, προετοιμασία, δράση και συντήρηση), οι βασικές του αρχές είναι ότι αφενός το κίνητρο μπορεί να αλλάξει με τις κατάλληλες παρεμβάσεις και αφετέρου ότι ο πελάτης είναι υπεύθυνος για την αλλαγή όπως και ότι διαθέτει την απαραίτητη δύναμη για να την επιτύχει. Οι τεχνικές στο συγκεκριμένο μοντέλο στηρίζονται κυρίως σε γνωσιακές και συμπεριφοριστικές πρακτικές.
Στην ελληνική πραγματικότητα, για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων, λειτουργούν πολλές δομές τόσο δημόσιες όσο και ιδιωτικές. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται, στις περισσότερες περιπτώσεις, προκύπτουν από την σύνθεση πολλών θεωριών και τεχνικών. Αποτέλεσμα αυτού είναι πολλές και διαφορετικές ομαδικές ψυχοθεραπευτικές πρακτικές όπως η δραματοθεραπεία, η χοροθεραπεία, η εικαστική θεραπεία, το ψυχοδράμα, η σωματική ψυχοθεραπεία και άλλες να εφαρμόζονται με επιτυχία στις δομές απεξάρτησης.
Βιβλιογραφία:
- Ζαφειρίδης, Φ. (2007). Οργάνωση Αυτοβοήθειας SYNANON: Η Επιτομή της Θεραπείας της Εξάρτησης. ΚΟΙΝΩΝΙΑ & ψυχική ΥΓΕΙΑ, 5: 18-22.
- Χαράλαμπος, Πουλόπουλος (2005), ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ: ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ, Ελληνικά Γράμματα.
- Irvin D. Yalom with Molyn Leszcz,, «Θεωρεία και πράξη της ομαδικής ψυχοθεραπείας», Άγρα (2005).
- Mary Marden Velasquez, Gaylyn Gaddy Maurer, Cathy Crouch, Carlo C. DiClemente «Ομαδική θεραπεία για κατάχρηση ουσιών», ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ-ΚΕΘΕΑ (2008).
