4 μύθοι για το άγχος και τη γονιμότητα.

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ένα πλάνο ζωής: φανταζόμαστε τον εαυτό μας μετά από πέντε ή δέκα χρόνια και κάνουμε σχέδια για τους εαυτούς μας, για την εργασία μας, για το είδος των σχέσεων που θέλουμε να έχουμε και τις ζωές που θέλουμε να ζούμε. Όταν τα σχέδια αυτά ματαιώνονται, απογοητευόμαστε. Κάποιες φορές θυμώνουμε με τους άλλους ή και με τους εαυτούς μας.

Έτσι, ματαιωμένες προσπάθειες τεκνοποίησης μπορεί να εγείρουν μια σειρά από συναισθήματα, που πολλές φορές είναι δύσκολο να διαχειριστούμε. Άγχος, αγωνία, θυμό, αγανάκτηση, θλίψη, ζήλεια. Όταν όλες οι προσπάθειες αποβαίνουν μάταιες, όταν ο χρόνος περνάει και οι προσδοκίες μας να αποκτήσουμε οικογένεια δεν πραγματοποιούνται… είναι δύσκολο κανείς να αγνοήσει αλλά και να διαχειριστεί τα συναισθήματα αυτά.

Τι γίνεται όμως όταν κάποια από αυτά τα συναισθήματα προϋπάρχουν; Τι γίνεται όταν, για παράδειγμα, το άγχος γίνεται κομμάτι και όχι αποτέλεσμα του προβλήματος;

Μύθος 1: Τα χαμηλά επίπεδα στρες δεν επηρεάζουν τη γονιμότητα

Είναι γνωστό από έρευνες ότι ακόμη και χαμηλά επίπεδα στρες σχετίζονται με την ικανότητα γονιμοποίησης. Το στρες μπορεί να διπλασιάσει τον κίνδυνο υπογονιμότητας και να καθυστερήσει αρκετά τη σύλληψη. Όσο περισσότερο άγχος έχει μια γυναίκα που προσπαθεί να μείνει έγκυος, τόσο απομακρύνεται η πιθανότητα να συλλάβει, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και τα χαμηλά άγχους δεν επηρεάζουν τη διαδικασία.

Για πολλά χρόνια, η βασική διαμάχη μεταξύ ειδικών ήταν εάν το στρες είναι αιτία ή αποτέλεσμα της υπογονιμότητας. Πλέον πιστεύεται ότι η σχέση μεταξύ των δύο είναι μάλλον αμφίδρομη, πως δηλαδή το στρες μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα αλλά και η υπογονιμότητα επηρεάζει τα επίπεδα στρες και την ψυχική διάθεση, με τρόπο μάλιστα αρκετά δραστικό.

Σύγχρονες έρευνες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα στρες σε γυναίκες με υπογονιμότητα είναι παρόμοια με αυτά που υπάρχουν σε γυναίκες με καρκίνο, AIDS και καρδιοπάθειες.

Μύθος 2: Αν δεν υπάρχει κάποιος έντονος στρεσογόνος παράγοντας, δεν υπάρχει στρες.

Πολλές φορές το άγχος υπάρχει χωρίς να το βλέπουμε… ένας θάνατος, ένα ατύχημα, ένα απρόοπτο δυσάρεστο γεγονός, μπορεί να το γιγαντώσουν. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχε ήδη. Οι ρυθμοί με τους οποίους ζούμε κάνουν μάλιστα πολλές φορές το άγχος λειτουργικό! Νιώθουμε ότι ο άνθρωπος που «τρέχει όλη μέρα» για να προλάβει τις υποχρεώσεις του είναι «προκομμένος», «εργατικός», «δυναμικός». Δεν είναι λοιπόν σπάνιες οι περιπτώσεις όπου το άγχος έχει γίνει κομμάτι της ζωής μας. Υπάρχει, αλλά το έχουμε συνηθίσει ως κάτι δικό μας και δεν το βλέπουμε πια, παρά μόνο όταν θα αρχίσει να δημιουργεί δυσλειτουργία.

Το άγχος μπορεί να προϋπάρχει σε άτομα που υποφέρουν από αγχώδη διαταραχή ή να είναι αποτέλεσμα των έντονων ρυθμών του σύγχρονου τρόπου ζωής. Άλλες φορές είναι αποτέλεσμα της ίδιας την αναπαραγωγικής επιθυμίας. Είναι αρκετά εύκολο ένα ζευγάρι που δυσκολεύεται να επιτύχει μία εγκυμοσύνη να μπει σε έναν φαύλο κύκλο άγχους, τρέφοντας την ιδέα ότι κάτι δεν πάει καλά και μειώνοντας έτσι ακόμα περισσότερο τις πιθανότητες μίας εγκυμοσύνης. Πολλές φορές το ζευγάρι μπαίνει σε ψυχοφθόρες διαδικασίες όπως οι προγραμματισμένες επαφές, συχνά σε πιεσμένα ωράρια, αυξάνοντας αφενός το άγχος της σύλληψης και αφετέρου φθείροντας την συντροφική και την ερωτική του σχέση. Είναι καθημερινά τα παραδείγματα ζευγαριών που απέκτησαν το παιδάκι τους ενώ ήταν σε διακοπές, όταν σταμάτησαν να προσπαθούν μηχανικά και απλά άρχισαν να ξαναζούν σαν σύντροφοι.

Μύθος 3: Το άγχος επηρεάζει τη φυσιολογική εγκυμοσύνη, αλλά όχι την τεχνητή γονιμοποίηση. 

Το στρες αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα και σε ζευγάρια που βρίσκονται στη διαδικασία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Η διαδικασία της αντιμετώπισης της υπογονιμότητας, με ή χωρίς εξωσωματική γονιμοποίηση, είναι μακρόχρονη, ακριβή και ψυχοφθόρα. Το ζευγάρι καλείται να υποβληθεί σε αρκετές εξετάσεις, να κάνει υπομονή μέχρι να έρθει η κατάλληλη στιγμή να ξεκινήσει η θεραπεία, να καταβάλει τα έξοδα για αυτήν, που τις περισσότερες φορές είναι ένα σεβαστό ποσό, και τέλος να κάνει υπομονή για το αποτέλεσμα, το οποίο φυσικά δεν είναι πάντα θετικό.
​
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, γίνεται εύκολα κατανοητό ότι οι άνθρωποι που έχουν κάποια ευαισθησία στο άγχος πριν ξεκινήσουν τη διαδικασία τεχνητής γονιμοποίησης, θα αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα κατά τη διάρκειά της. Προβλήματα που θα υπονομεύουν την όλη διαδικασία.

Μύθος 4: Το άγχος είναι κάτι που εγώ προκαλώ στον εαυτό μου και μπορώ να το ελέγξω. 

Σε περιπτώσεις πραγματικά χαμηλού άγχους, αυτό μπορεί να ισχύει. Τις περισσότερες φορές όμως κανείς μας δεν μπορεί να δει τον εαυτό του «καθαρά». Έχουμε συνηθίσει να ζούμε με συγκεκριμένους ρυθμούς, να έχουμε συγκεκριμένες συνήθειες, ευθύνες, προβληματισμούς, χωρίς να μπορούμε να ελέγξουμε το πότε και κατά πόσο ξεφεύγουμε από τα όρια αυτού που αντέχουμε. Εξ’ άλλου, όπως είχε πει και ο Σωκράτης, ουδείς εκών κακός. Κανείς με τη θέλησή του δεν θα έκανε κακό στον εαυτό του. Κανείς, αν μπορούσε να το ελέγξει, δεν θα επέλεγε το πρόβλημα. Αν ήταν αποκλειστικά στο χέρι μας, όλοι θα επιλέγαμε τη λύση.

Γιάννης Κορκοτσέλος, ψυχοθεραπευτής.